فیلم اکشن
فیلم اکشن به فیلمی گفته میشود که در این ژانر ساخته شده است و در آن قهرمان داستان در مسیر رویدادهایی قرار میگیرد که طی آن مجموعه فعالیتهای چشمگیر فیزیکی انجام میدهد که عمدتا با خشونت همراه هستند. انجام این فعالیت ها مستلزم توانایی فیزیکی و ذهنی خاصی هستند. قهرمان فیلم اکشن معمولا با شرور قصه روبرو میشود، با چالشهای تهدید کننده زندگی روبرو است یا در تعقیب و گریز قرار دارد.
در گذشته بیشتر سکانسهای یک فیلم اکشن به توانایی هنرپیشه اصلی یا تلاشهای گروه بدلکاری متکی یا ترکیبی از هر دو متکی بود. با پیشرفت تکنولوژی، CGI (computer-generated imagery) دست سازندگان فیلم در ژانر اکشن را از همیشه بازتر کند. حالا در قیاس با گذشته ساخت سکانسهای اکشن ارزانتر و ساده تر از گذشته هستند.
دهه هفتاد میلادی را میتوان نقطه عطفی در ساخت فیلمهای اکشن دانست. در این ایام بود که استفاده از گروه های بدلکاری باب شد و جلوه‌های ویژه رنگ و لعاب دلپذیرتری به فیلمهای اکشن دادند.
باید توجه کرد فیلم اکشن و ژانر اکشن ارتباط تنگاتنگی با ژانرهایی نظیر تریلر و ماجراجویی دارد. هر چه هست این ژانر به عنوان یکی از محبوب ترین ژانرهای سینمایی شناخته میشود. ارک آر ویلیامز (Eric R. Williams) محقق و فیلم پژوه برجسته ژانر اکشن را یکی از یازده ژانر اصل سینمایی میداند. ده ژانر دیگری که ویلیامز معرفی میکند از این قرار هستند: جنایی، فانتزی، ترسناک، عاشقانه، علمی تخیلی، برشی از زندگی، ورزشی، هیجان انگیز، جنگی، و وسترن. ویلیامز می‌گوید تمام داستانهای بلند سینمایی را میتوان در این 11 سوپرژانر طبقه بندی کرد.
تاریخچه فیلم اکشن
برخی از مورخین سینما اولین فیلم اکشن پرده نقره‌ای را «سرقت بزرگ قطار» (The Great Train Robbery) ساخت 1903 میدانند بعدتر در سالهای 1920 و طی سالهای 1930 اغلب فیلمهای ماجراجویی بودند که بازیگرانی نظیر داگلاس فیربنکس در آنها در سکانسهایی از فیلمهای وسترن شمشیر به دست ظاهر میشدند. در این دوره فیلمهای اکشن هندی فیلمهایی بودند که به صورت عمده به بدلکاری متکی بودند.
در سالهای 1940 و 1950 فیلم اکشن صورت جدیدی به خود گرفت و در فرم فیلمهای جنگی و کابویی ظاهر شد. آلفرد هیچکاک در همین ایام فیلمهایی در ژانر جاسوسی و ماجراجویی ساخت که در آنها سکانسهای اکشن ماندگاری ارائه شده. برای مخاطب پای ثابت سینما احتمالا فیلم «شمال از شمال غربی» نمونه بارز و آشنایی از این دست باشد. در این دوره فیلمهایی نظیر Guns of Navarone الهام بخش سازندگان فیلم شد تا بعدها به سراغ یکی از معروفترین سری های تاریخ فیلم اکشن بروند. حاصل این پدیده فیلمهای جیمز باند بود.
در سالهای 1950 دور به دست زاپنی ها افتاد. در این ایام در جای دیگری از جغرافیای سینما و عالم ژاپنی ها در ژانر اکشن بیکار نبودند و حاصل تلاش آنها شاهکاری به اسم هفت سامورایی بود. کوروساوا کارگردان فیلم شاهکاری در هفت سامورایی ارائه کرد که تا به امروز القاب عجیبی را یدک میکشد: مورد ارجاع ترین فیلم و بازسازی شده ترین فیلم از جمله این القاب هستند. این موج در غرب سینما با ساخت فیلمهایی مانند «به خاطر یک مشت دلار» در سینمای غرب ادامه پیدا کرد.
فیلم اکشن آنقدر محبوب شد که اثری ماندگار مانند مجموعه جیمز باند اساسا مفهومی جدید به عالم سینما اضافه کرد. این مفهوم «قهرمان مدبر» (the resourceful hero) بود. شاید عبارت ارتش یک نفره بتواند این مفهوم را بهتر توضیح بدهد. با ظهور این مفهوم در فیلم اکشن طرفداران با فیلمی روبرو بودند که در آن قهرمان فیلم به تنهایی و با استفاده از ذکاوت و توانایی‌های خود به تنهایی بر تلاشهای شرور قصه فائق بیاید. از درخشانترین فیلمهای بعدی که در سالهای 1960 ساخته شد میتوان به فیلم «فرار بزرگ» ساخت 1963 اشاره کرد که به موضوع فرار اسرای متفقین از اردوگاهی در طی جنگ جهانی دوم پرداخته است. در ادامه دهه‌های بعدی میلادی را جداگانه بررسی میکنیم.
فیلم اکشن در دهه هفتاد میلادی
در دهه هفتاد میلادی دو اتفاق به صورت همزمان اتفاق افتاد و روحی تازه در کالبد فیلم اکشن دمیده شد. فیلم اکشن در این دهه به سراغ ماجراهای شهری رفت. اینجا شاهد ساخت فیلمهایی با مضمون پلیسی و درامهای جنایی در قالب شهر هستیم. فیلم «اتصال فرانسوی» ساخت 1971 محصول تکامل این ژانر در این دهه است. کلینت ایستوود در این زمان از فیلمهای وسترن به قاب فیلمهای اکشن شهری نقل مکان کرد و قهرمان فیلم اکشن در قاب شهر شد.
اتفاق ویژه دیگری که در این دهه افتاد به واسطه فیلمهای رزمی هنگ کنگی بود. فیلمهای رزمی که از هنرهای رزمی شرق آسیا الهام گرفته بودند به سرعت در این سالها در سراسر جهان محبوب شدند. نام آشناترین قهرمان این روزها بروس لی است. او با فیلمهایی نظیر «رئیس بزرگ» ساخت 1971، «مشت خشم» 1972 و «اژدها وارد میشود» 1973 فاتح گیشه‌ها شد.
بعد از مرگ ستاره بی نظیر دنیای هنرهای رزمی و سینمای رزمی، بروس لی، سینما شاهد ایجاد موجی به نام بروسلیپیسشن (Bruceploitation) بود. موجی که با کمدی-اکشن هایی مانند «استاد مست» جکی چان به پایان رسید.
فیلم اکشن در دهه هشتاد میلادی
دهه هشتاد میلادی یکی از دهه‌های درخشان تاریخ فیلم اکشن به شمار میرود و ستارگان آن فراموش نشدنی هستند. در این دهه هالیوود با بازیگرانی مانند هریسون فرود، سیلوستر استالونه، آرنولد و بروس ویلیس فیلمهای اکشن پرفروش و محبوبی تولید کرد. استوین اسپیلبرگ با فیلمنامه نویس قهاری به اسم جورج لوکاس در سال 1981 فیلم Raiders of the Lost Ark را ساخت و به فیلمهای جیمز باند ادای احترام کرد.
سال 1982 هم زمان تولد یکی از قهرمانان ماندگار دنیای فیلم اکشن بود. در این زمان بود که سیلوستر استالونه با فیلم First Blood بازی کرد و به این ترتیب قهرمانی به اسم رمبو متولد شد.
فیلم موفق «48 ساعت» (48 Hrs) ساخت سال 1982 سرآغاز گونه متفاوتی در فیلم اکشن شد که بعدها با فیلمها و فرانچایزهای «پلیس بورلی هیلز»، «پسران بد» و «ساعت شلوغی» دنبال شد. در این دسته از فیلمها دو پلیس که از نظر نژادی، سبک زندگی و خلق و خو هیچ همخوانی با هم ندارند برای حل معما یا گره‌‌های داستان مجبور به همکاری با هم میشوند.
دهه هشتاد میلادی زمانی بود که جکی چان توانست از الگوی فیلمهای دهه هفتاد در ژانر اکشن فاصله بگیرد و با امضای خودش سبکی نوین در فیلم اکشن پدید بیاورد. او با فیلمهایی مانند «استاد جوان» ساخت 1980 و «پروژه A» ساخت 1983 ترکیبی از کمدی رزمی و بدلکاری خطرناک را ارائه کرد؛ اوج این اتفاق فیلم «داستان پلیس» ساخت 1985 بود که به عنوان یکی از بهترین فیلمهای اکشن تاریخ سینما شناخته میشود.
دهه هشتاد میلادی در میانه راه باز هم حرفهای زیادی برای گفتن داشت. فرانچایز ترمیناتور در سال 1984 شروع شد و آرنولد شوارتزنگر در یکی از محبوبترین فیلمهای فهرست IMDB تا به امروز ظاهر شد. فیلم Die Hard ساخت 1988 دیگر شگفتی دهه هشتاد میلادی بود که با بازی بروس ویلیس روی پرده رفت.
فیلم اکشن در دهه نود میلادی
دهه نود میلادی با دو اتفاق همراه بود. سازندگان به دنبال موفقیتهای تضمین شده بودند، پس به دنبال دنباله فیلمهای موفق قبلی نظیر جیمزباند رفتند و از سوی دیگر پیشرفت تکنولوژی اجازه داد تا سازندگان سراغ سوژه‌های کمیک بوک ها بروند. ساخت دنباله هایی بر بتمن تیم برتون ساخت 1989 محصول همین نگاه بود.
ژانر اکشن همراه با خشونت و خونریزی (heroic bloodshed) هنگ کنگی ها در دهه نود الگوی جدیدی را به سازندگان فیلمهای اکشن معرفی کرد. ار سبک فیلم سازی گرفته تا موسیقی و متن ترانه، هالیوود در این دهه تحت تاثیر اکشنهای هنگ کنگی مانند «دختران با اسلحه» و «فردای بهتر» قرار گرفت. تارانتینو از فیلمسازهای بزرگ هالیوود در این ایام فیلمهایش را با همین نگاه میساخت.
فیلم اکشن از دهه نود تا به امروز
CGI و پیشرفت تکنولوژی در سینمای متاخر توانسته است دست کارگردانان و سازندگان را به شکل نامحدودی باز کند. خط داستانی کمیک بوک‌ها به هر شکلی که باشد برای ساخت دیگر ناممکن نیستند. حاصل این اتفاق ساخت فیلمهایی مانند «شوالیه تاریکی»، «ماتریکس» و «جنگ ستارگان» بود.
تکنولوژی احتمالا مهمترین عاملی بود که فیلمهای اکشن توانستند ژانرهای ابرقهرمانی را در فهرست خود داشته باشند. دنیای سینمای مارول و دی سی محصول این پیشرفت شگفت انگیز بودند.
انواع زیرژانرهای فیلم اکشن
اکشن به عنوان یکی از یازده ژانر اصلی سینمایی توانسته است داستان فیلم را تا گونه‌های متفاوتی گسترش دهد. همچنان میتوان گفت اکشن ستون اصلی روایت است و بسته به داستان فیلم هر جا که باشد از لحن و فضاهای متفاوتی هم استفاده کرد. به صورت کلی میتوان این زیرژانرها را برای فیلم اکشن معرفی کرد:
- اکشن-ماجراجویی (Action-adventure)
- اکشن-کمدی (Action-comedy)
- اکشن-ترسناک (Action-horror)
- اکشن-تریلر (Action-thriller)
- اکشن-نوآر یا اکشن-آرتوس (Arthouse action)
- اکشن-فاجعه‌ای (Disaster film)
- اکشن- رزمی (Martial arts)
- اکشن-علمی تخیلی (Science fiction-action)
- اکشن-جاسوسی (Spy film)
- اکشن- ساشباکلرز (swashbucklers)
- اکشن-پارتیزانی (Vigilante film)
10 فیلم اکشن برتر تاریخ سینما
مجله تایم اوت (Time Out magazine) زمانی 50 نفر از بازیگران، بلدلکاران، منتقدان و فیلمسازان حوزه فیلم اکشن را جمع کرد تا با نظرسنجی از آنها 10 فیلم اکشن برتر تاریخ سینما را انتخاب کند. حاصل کار به این شرح است:
| رتبه | عنوان فارسی | عنوان انگلیسی | سال ساخت | کارگردان | کشور سازنده |
| 1 | بیگانگان | Aliens | 1986 | James Cameron | آمریکا / بریتانیا |
| 2 | هفت سامورایی | Seven Samurai | 1954 | Akira Kurosawa | ژاپن |
| 3 | این گروه خشن | The Wild Bunch | 1969 | Sam Peckinpah | آمریکا |
| 4 | داستان پلیس | Police Story | 1985 | Jackie Chan | هنگ کنگ |
| 5 | اژدها وارد میشود | Enter the Dragon | 1973 | Robert Clouse | هنگ کنگ / آمریکا |
| 6 | مکس دیوانه 2 | Mad Max 2 | 1981 | George Miller | استرالیا |
| 7 | سرسخت | Hard Boiled | 1992 | John Woo | هنگ کنگ |
| 8 | ترمیناتور 2: روز داوری | Terminator 2: Judgment Day | 1991 | James Cameron | آمریکا |
| 9 | مهاجمان صندوق گمشده | Raiders of the Lost Ark | 1981 | Steven Spielberg | آمریکا |
| 10 | جان سخت | Die Hard | 1988 | John McTiernan | آمریکا |
سخن آخر
فیلم اکشن از آغاز تا به امروز طرفداران ثابت خود را داشته است. این ژانر اصلی به یکی از مهمترین ژانرهای سینمایی تبدیل شده است و بدون آن سینما چیزهای زیادی کم دارد. برای تماشای فیلمهای روز سینمای دنیا در ژانر اکشن میتوانید روی پلانو حساب کنید. پلانو سینمای خانگی شما است برای تماشای فیلم در ژانرهای مختلف. همراه با شما هستیم تا سینمای شما از همیشه در دسترس تر باشد. انتخاب کنید، کلیک کنید و از تماشای آنلاین فیلم لذت ببرید.
